Ariena* (74) groeide op in een erg onveilige situatie waardoor ze angstig en erg onzeker werd. Ze kreeg de impliciete boodschap dat er wat mis was met haar. Toen ze later haar ex-man ontmoette was ze de miskenning zo gewend, dat ze zich door hem liet inpakken. Inmiddels ziet ze het patroon dat daaraan ten grondslag ligt en hoe destructief een Stockholmsyndroom kan werken. Vooral als het niet wordt herkend.
“Ik had geen warme moeder. Ze zorgde materieel goed voor ons, maar ze kon erg onberekenbaar zijn. Mijn beide ouders waren beide flink beschadigd door ernstige verliezen in hun jeugd. Psychische hulp bestond nauwelijks en over emoties werd niet gesproken. Dat alles had zijn weerslag op ons gezin. Flink zijn was de norm. Mijn moeder stortte haar hart vaak bij mij uit, bij gebrek aan beter.
Uitgelachen door mijn familieleden
Bepaalde ervaringen uit mijn jeugd hadden een grote impact. Zo vertelde mijn vader dat hij in zijn tas een cadeautje voor me had, toen ik mijn hand in de tas stak voelde ik een dood konijn . Ik raakte in paniek, waarop de hele familie begon te lachen. Mijn vader vond het een leuke grap. Ik werd vaak bespot als ik bang was. Het maakte me nog angstiger en ik kreeg angst voor de angst. Ik voelde me steeds meer een vreemde in dat huis en ik besloot weg te lopen. Natuurlijk mislukte dat en er werd flink de spot gedreven met mijn mislukte vluchtpoging.
Het was nooit goed genoeg
Mijn schoolprestaties leden ook onder de thuissituatie. Ik ging jong werken, maakte lange dagen. Maar wat ik ook deed, het was nooit goed genoeg, ik was lui en dom. Om maar niet te hoeven voelen, praatte ik veel. Ik was een verdrietige praatjesmaker. Nadien volgde ik alsnog een avondopleiding, naast mijn kantoorbaan overdag. Dat was een goede stap, want daardoor kon ik doorleren en ontdekte tot mijn opluchting dat ik niet dom was. Ik werd kostwinner en had goede banen.
“Zijn gedrag was niet bespreekbaar.”
Ik liet me door hem inpakken
Mijn ex-man, een vlotte sportieve jongen, ontmoette ik op het sportveld. Ik liet me door hem inpakken met cadeautjes en mooie praatjes. Een makkie omdat ik niks gewend was. Het kleineren sloop er geleidelijk in. Hij was uit op macht en controle, maar vooral eiste hij seks. Seksualiteit was voor mij iets angstigs, omdat ik op dat gebied een aantal onveilige ervaringen had gehad. Daar had hij geen boodschap aan, seks of ik kon gaan. Ik raakte zwanger, we moesten trouwen en ik begon te dissociëren. Voor de buitenwereld liep alles prima. We kregen kinderen en namen later ook pleegkinderen in huis. Ondertussen draaide het thuis allemaal om mijn ex-man. Als kind was hij als prins behandeld en dat zette zich voort tijdens ons huwelijk. Zo deed hij buitensporige aankopen en vervolgens moest ik aan alle kanten bezuinigen om ons grote gezin draaiende te houden en kreeg de titel gierigaard.
Er werd nooit over gesproken
Zijn gedrag was niet bespreekbaar. Er was een soort (onuitgesproken) dreiging om geen kritiek te hebben en niet over zijn gedrag te praten. Om te overleven ontwikkelde ik een Stockholmsyndroom, alsof iemand onder je huid kruipt en je jezelf helemaal kwijtraakt. Wanneer het patroon niet wordt herkend, zoals bij mij gebeurde, speelt het ook in volgende relaties en vriendschappen een verstorende rol. Ton Lathouwers schrijft in zijn boek Zij is altijd soms de volgende zinnen die me diep raakten. Woorden die ik zelf niet kon vinden voor wat ik voelde:
“Ze hebben het gevoel dat ze nooit werkelijk hebben geleefd. Ze tasten naar woorden. Ze zijn een deel van hun ziel en het contact met de levende werkelijkheid kwijtgeraakt. Ze beseffen dat ze, om te kunnen overleven, op anderen zijn aangewezen voor affectie, intimiteit, hoop en toekomst. Ze zingen over hun onmacht en hun verlangen. Ze gissen naar wat de vervulling van hun verlangen zou kunnen zijn.”
Hij bespeelde mijn kinderen
Uiteindelijk volgde er een zeer traumatische scheiding. Ik voelde me daarna wanhopig, verloren, eenzaam en angstig. Ik was dan wel van hem verlost, maar ik was ook mijn houvast kwijt en ik wist niet hoe ik verder moest. Daar kwam bij dat mijn ex-man mijn kinderen bespeelde. Mijn kinderen gingen zich flink misdragen, ik had geen gezag. Dat werd onhoudbaar waardoor ze het huis uitgingen. Dat vond ik moeilijk, want mijn ex-man zat de schoolopleiding van de kinderen in de weg, om te voorkomen ze maatschappelijk boven hem zouden uitstijgen. Het is ontzettend pijnlijk dat de kinderen, ook nu nog, zo op mij neerkijken. Ze lijden duidelijk aan een ouderverstotingssyndroom en hebben mijn gezag en mijn rol als moeder nooit geaccepteerd. Ook mijn familie en vrienden heeft hij bespeeld, waardoor ze mij niet geloofden en ik de schuld kreeg van alles wat misging.
Verslaving aan de pijn van schaamte overwonnen
In de loop der tijd heb ik aardig wat therapie gehad, ik miste deskundigheid en een goed gesprek. Ik heb een slechte ervaring met een DSM lijst. Wat me wel verder bracht was groepstherapie, EMDR, een goede healer en verschillende boeken. Voor het eerst werd er echt naar me geluisterd. Ook buiten de deur werken heeft me heel erg gesteund, daar kreeg ik wél de waardering die ik zo nodig had. Het werkte als een tegenkracht zodat ik niet helemaal ten onder zou te gaan, al was het soms erg moeilijk. Omdat ik niet in succes durfde te geloven verprutste ik veel, waar ik me voor schaamde en dat deed pijn…. Ik ben heel blij dat ik uiteindelijk mijn opleidingen op HBO niveau heb kunnen afronden. En dat ik de strijd tegen mijn verslaving aan de pijn van schaamte heb kunnen overwinnen, al vraagt dat waakzaamheid.”
*Omwille van privacy zijn namen en herkenbare details aangepast.