Marco* (68) heeft altijd geweten dat hij anders is en hij ontwikkelde al vroeg een overlevingsstrategie voor sociale situaties. Pas op latere leeftijd kreeg hij daadwerkelijk de diagnose Asperger en kon hij gebeurtenissen uit het verleden verklaren. Zijn verhaal is daarmee opmerkelijk, want de meeste mensen met Asperger krijgen hun diagnose al op jonge leeftijd. Nu hij beter begrijpt hoe hij in elkaar zit, kan hij zichzelf beter accepteren. En hij is trots op alles wat hij heeft bereikt, ondanks, of misschien juist dankzij, zijn aandoening.
“Ik heb de wereld om me heen altijd behoorlijk bedreigend gevonden en meed de aandacht van anderen zoveel mogelijk. Op school was ik in mijn hoofd continu bezig met anticiperen op sociale situaties die me mogelijk zouden kunnen schaden. Ik was een ijverige leerling, maar probeerde ook weer niet teveel op te vallen met mijn leergierigheid. Zo analyseerde ik telkens mijn positie ten opzichte van anderen en die vaardigheid heeft me ver gebracht, ook later in mijn werkende leven.
Schaduwen in de nacht
De uiterlijke schijn wist ik dus goed op te houden, maar ondertussen sloopte al dat denken me. Ik sliep slecht en was bang voor beelden en schaduwen in de nacht. Van mij hoefde dat slapen dan ook niet zo nodig en ik was altijd blij wanneer de dag weer aanbrak. Mijn moeder had al snel in de gaten dat ik me afzonderde en ze stuurde me expres naar buiten om met andere kinderen te spelen. Ik ging dan een paar straten verderop ergens zitten wachten tot er genoeg tijd was verstreken om met goed fatsoen weer naar huis te kunnen.
Een rol spelen
Ik kan deze gebeurtenissen nu duiden aan de hand van informatie die ik heb over Asperger en autismespectrumstoornissen. Destijds, op de middelbare school, het HBS en in mijn werk, had ik geen idee van wat er met mij aan de hand was. Nu begrijp ik bijvoorbeeld dat anderen vaak het geheel overzien, terwijl ik alle details zie en moeite moet doen om daar een totaalplaatje van te maken. En tegen het einde van de middelbare school ontdekte ik het toneel. Het was zo’n verademing om eens even niet mezelf te hoeven spelen, maar me in de rol van iemand anders in te leven. Dat kwam later in mijn werk als leraar Frans goed van pas, want toen heb ik gewoon van mijn collega’s afgekeken hoe zij dat deden, lesgeven. En dat imiteerde ik en zolang ik het gevoel had dat ik aan het acteren was, vond ik de buitenwereld minder bedreigend.
“Achteraf bezien vind ik het nogal een prestatie dat ik zolang betaald werk heb kunnen volhouden.”
Ik kwam mezelf tegen
Na mijn werk als leraar ben ik via omwegen als bureausecretaris bij een vakbond voor overheidspersoneel gaan werken en later als personeelsfunctionaris bij een onderwijsinstelling. Achteraf bezien vind ik het nogal een prestatie dat ik zolang betaald werk heb kunnen volhouden. Want toen ik eenmaal in een GGZ-traject zat, ontmoette ik lotgenoten die veel minder succesvol waren op zowel werk- als relatiegebied. Ik heb daarentegen wel een goede relatie en ik voel me ook gesteund door mijn vrouw. Maar al met al kwam ik bij beide banen mezelf op gegeven moment tegen. Ik liet af en toe steken vallen en bij mijn laatste baan heb ik echt een grove fout gemaakt. Gelukkig leidde dat niet tot ontslag, maar belandde ik bij een bedrijfsarts. En die begreep meteen dat er meer speelde.
Diepere oorzaak
Het was confronterend om te horen dat ik Asperger heb, maar het voelde ook als een bevrijding. Nu begrijp ik waarom ik anders ben en dat dat een diepere oorzaak heeft dan alleen mijn eigen keuzes en mijn gedrag. Ik heb verder geen intensieve GGZ begeleiding gekregen, daar had ik toen niet zo’n behoefte aan. Langzamerhand ben ik weer aan het werk gegaan en voor de helft ben ik arbeidsongeschikt verklaard. Zo heb ik tot aan mijn 65e doorgewerkt, en daar ben ik trots op.
Ze begrijpt me
Mijn vrouw en ik hebben van alles over Asperger en autismespectrumstoornissen gelezen en besproken. Dat heeft onze relatie verdiept. Zij begrijpt me zo goed en heeft een oeverloos geduld, ook als ik even terugval in oude gewoontes. Ik kan mezelf nu ook veel beter accepteren. Vroeger kon ik bijvoorbeeld woedend worden als iets niet ging zoals ik wilde en dan bleef die woede dagenlang hangen. Nu kan ik daar veel sneller overheen stappen. Met de jaren ben ik meer van mezelf gaan houden, niet van de rol die ik speel, maar echt van wie ik ben.”
* Vanwege privacyredenen zijn namen en details aangepast.