Machteloos toekijken: zonder crisis geen hulp

woeste zeeHet broertje van Iris* (37) kreeg tweemaal een psychose, maar wilde de tweede keer geen hulp. Iris en haar familie zagen hem afglijden, maar tenzij hij in crisis raakte en 112 werd gebeld, kon de hulpverlening niets doen. Hij had geen schulden, geen strafbare feiten gepleegd en was niet dakloos, nog niet. Ze moesten hem laten vallen om hulp te krijgen. Pas toen hij op het punt stond naar het buitenland te vertrekken en vermist was, kon er worden ingegrepen. Dit is haar verhaal over het bijstaan van iemand die niet langer zichzelf is en de machteloosheid van het toekijken.

“We kregen langzamerhand door dat het niet goed met hem ging. Op een avond was hij zo verward dat we langs de huisarts zijn gegaan, die ons meteen naar de crisisopvang stuurde. Mijn broertje bleef vrijwillig omdat de familie zich zorgen maakte. De hulpverleners besloten er een gedwongen opname van te maken, maar hebben dit niet naar hem gecommuniceerd. Toen hij erachter kwam raakte hij in paniek en belandde in de separeer. Dit was een traumatische ervaring voor hem en markeert het begin van zijn wantrouwen naar de zorg. Hij vreest steeds dat de hulpverlening hem onvrijwillig opsluit. In de aanloop naar de tweede psychose bleek dat wantrouwen een probleem.

“Ik moest constant blijven bedenken

dat het de ziekte was die sprak.”

De aanloop naar de tweede psychose

Hij herstelde vlot en ging weer studeren. Al snel kwamen er echter tekenen dat hij vreemde gedachten had. In zijn hoofd voerde hij een strijd met zijn huisgenoot, hij begon uit de Bijbel te citeren en had racistische en vrouwonvriendelijke uitspraken. Ik zag de ongepaste opmerkingen die hij maakte naar mensen op straat en wat een beangstigend beeld hij van de wereld had. Ik moest constant blijven bedenken dat het de ziekte was die sprak. Het voelde alsof ik mijn broertje kwijt was. Ik kon mezelf niet bij hem zijn en liep op eieren om te zorgen dat hij het contact met mij niet zou verbreken. Hij had het contact met de rest van de familie verbroken, dus ik voelde me verantwoordelijk. Als hij boos wegliep wist ik nooit wanneer en of ik hem weer zou zien.

De invloed op onze relatie

Hij bleef hulp weigeren, maar belastte ons wel met alle gekke dingen. Ook voor de zorg was het lastig een goed beeld te krijgen, hij dwaalde overdag over straat, ze troffen hem nooit thuis. Zijn eerdere behandeling was afgelopen, dus hij was ‘van’ niemand. Hij had regelmatig contact met de politie, maar dit liep steeds met een sisser af. Het enige beeld dat ze hadden kwam van ons. Ik heb uiteindelijk gesprekken met hem stiekem opgenomen met mijn telefoon als bewijs dat het niet goed met hem ging. Dat vond ik heftig om te doen en ik ben gewaarschuwd dat het in zijn dossier zou komen te staan. Mensen in een psychose zijn vaak wantrouwig en willen regelmatig hun dossier inzien. Ik wilde zo graag dat hij geholpen zou worden, dat ik de consequenties voor onze relatie wilde riskeren. Ik vind het nog steeds moeilijk om hier met hem over te praten en het heeft nog steeds veel invloed op onze relatie.

“Hij moest dakloos zijn, schulden hebben of

een strafbaar feit plegen om hulp te krijgen.”

Utopia

Hij wilde naar het buitenland, want daar lag Utopia. Hij zou er met open armen ontvangen worden, mensen zouden hem eindelijk zien voor wie hij was. Wij maakten ons grote zorgen over dit plan, maar hij wilde zijn vertrekdatum niet vertellen. In zijn psychose dacht hij dat hier geen gedwongen opnames bestonden, maar wij wisten dat ze in het desbetreffende land een stuk minder goed omgaan met psychische problemen dan hier. Toen we de GGZ belde over de situatie, kregen we het advies een crisis uit te lokken. Tenzij 112 gebeld kon worden, konden ze niets doen.

Een crisis uitlokken

Hij moest zo snel mogelijk de afgrond in vallen. We waren al die tijd bang geweest voor een telefoontje dat hij in de gevangenis zat omdat hij iets doms had gedaan en nu moesten we dat zelf veroorzaken. De politie zei ons dat hij dakloos moest zijn, schulden moest hebben of een strafbaar feit moest plegen om hulp te krijgen. Het voelde alsof ik mijn broertje in de val moest lokken. Ik wilde mezelf niet in gevaar brengen en hem niet tot dingen aanzetten waar hij later spijt van zou krijgen. We kwamen er al snel achter dat we het niet konden. Een crisis uitlokken is niet iets dat je kunt vragen van familie.

We waren hem kwijt

Een dame van de politie raakte betrokken bij de situatie en zag hoe zorgmijdend hij was. Ze vreesde dat hij zou vluchten als de hulpverlening contact met hem zocht zonder dat er een opname volgde. Dit bleek zo te zijn. Na een evaluatie door het crisisteam vonden ze zijn situatie niet acuut genoeg voor directe opname. Kort daarna kregen we bericht van zijn huisbaas die vertelde dat hij zijn huur had opgezegd, en zijn hele huis leeg was. We waren hem kwijt. Het enige contact was een sms-je waarin ‘Rot op’ stond. Toen is besloten versneld een acute zorgmachtiging in te zetten. Hij is uiteindelijk op het vliegveld tegengehouden door de marechaussee. Op het moment waarop hij dacht naar Utopia te gaan, is hij in de kraag gegrepen en gedwongen opgenomen.

Terug in de realiteit

In de psychose dacht mijn broertje dat hij de wereld aan het redden was. Eenmaal uit de psychose zit je ineens opgesloten in een grijs kamertje. Je hebt je huis opgezegd, je spullen weggedaan en je sociale contacten verbroken. Zijn plan voor een nieuw leven is bruut verstoord. Toen hij uit de opname kwam had hij nergens plezier in. Dat was pijnlijk om te zien en ik vroeg me af of ik goed had gehandeld, maar ik weet dat het veel erger had kunnen aflopen. Het was een slopend traject dat zowel hem als zijn omgeving veel heeft gekost, waarin aandacht voor het netwerk ontbrak. Ik zou graag bespreken hoe we hem kunnen helpen en dit kunnen voorkomen. Na de opname is hij bij zijn vader gaan wonen. Hij hoopt een eigen huisje te vinden en heeft begeleid werk. Hij heeft leren uitspreken wat hij voelt en sindsdien gaat het een stuk beter. Ik gun het mijn broertje ontzettend om meer plezier in het leven te krijgen.”

* Vanwege privacyredenen zijn namen en details aangepast.