Dwangsondevoeding: een wrange ervaring

onderzoeksproject dwangvoedingAnorexia; een ziekte die vaak het beeld oproept van een te dun meisje dat een dik meisje als spiegelbeeld ziet. Maar ook een ziekte die de dood tot gevolg kan hebben. Als bij iemand de kans op overlijden reëel is, zijn artsen en verpleegkundigen genoodzaakt om onder dwang sondevoeding toe te dienen. Lucas Kirkels, 4e jaars SUMMA-student, heeft binnen de Verhalenbank Psychiatrie onderzocht hoe patiënten, artsen en verpleegkundigen dwangsondevoeding beleven.

Bij dwangsondevoeding gaat een slangetje door de neus naar de maag om daar vloeibare voeding naartoe te leiden. Als de patiënt zich verzet, wordt hij of zij vastgehouden. Voor zowel patiënten als hulpverleners zijn dit vaak weerzinwekkende situaties. Luuk analyseerde in totaal 21 ervaringsverhalen van patiënten, verpleegkundigen, psychiaters en een kinderarts over hun ervaringen met anorexia en dwangvoeding. Zijn onderzoek geeft duidelijk inzicht in de ontwrichtende ervaring van sondevoeding en de dilemma’s die alle betrokkenen daarbij ervaren.

Vier adviezen

Voor mensen met anorexia is autonomie en controle erg belangrijk. Niet verwonderlijk dus dat zij dwangvoeding zien als een grote aantasting van hun zelfbeschikking. Toch willen ze vaak wel beter worden, alleen lukt het eten ze zelf niet. Met het bieden van de juiste hulp en motivatie is veel winst te behalen. In het verlengde van deze thema’s formuleerde Luuk vier adviezen die inspelen op motiveren en het teruggeven van de autonomie aan anorexiapatiënten.

1 Bied keuzes en inspraak
Sommige patiënten vinden het fijn om te praten tijdens de sondevoeding, of dat er muziek te horen is. Door dergelijke keuzes te bieden en dit regelmatig te evalueren, krijgen patiënten meer controle en zeggenschap over hun behandeling.

2 Besteed ruim aandacht aan de gevoelens van de patiënt
Begrip tonen en handvatten bieden voor het omgaan met emoties, geeft patiënten overzicht en controle over hun gesteldheid. Essentiële elementen voor autonomie.

3 Ondersteun bij het ervaren stigma
Patiënten kunnen zich zorgen maken over het vermeende beeld dat anderen over hen hebben. Om patiënten meer regie te geven is het zinvol om samen een plan te maken voor het hoe en met wie ze gaan praten over hun ziekte.

4 Wees terughoudend met straffen
Hoewel ander onderzoek heeft aangetoond dat een straffende houding van behandelaren effectief is bij patiënten met anorexia, gaven de patiënten in dit onderzoek aan dat ze straffen als kwetsend en contraproductief hebben ervaren. In de huidige situatie wordt bijvoorbeeld iets wat de patiënt fijn vindt, bijvoorbeeld wandelen, tijdens de behandeling weggenomen of ingeperkt. Het is dan alleen nog bereikbaar als de patiënt de (eet)afspraak nakomt. Dit ervaren patiënten als straf en het is zinvol om samen met de patiënt andere vormen van beloning te bedenken.

De ervaringen kunnen het beste begrepen worden door de vertellingen van de jongeren, hun naasten en hulpverleners zelf te laten spreken.

Meer lezen

Een aantal verhalen uit Luuks onderzoek zijn ingekort en hier te lezen: