Hoe bewaak je ‘de grens’ tussen hulpverlener en patiënt?

Vier jaar geleden ontmoette Linda* als ervaringsdeskundige een vrouw waarmee ze zo’n klik had, dat het onder andere omstandigheden had kunnen uitgroeien tot een vriendschap. Maar zover kwam het niet. De vrouw in kwestie was erg depressief en leeft niet meer. Linda is nog steeds dankbaar dat ze haar tot vlak voor het einde heeft mee kunnen geven dat ze niet alleen was, dat ze van heel veel waarde was.

“We begrepen elkaar. Omdat ik net mijn zwager had verloren aan suïcide, kon ik daar heel open met haar over praten. Wat het met mij deed als nabestaande. Dat waren mooie gesprekken. Het viel me op dat ze goed kon luisteren. Annet* was voortdurend met dit vraagstuk bezig, van wat er allemaal bij komt kijken. Haar chronische suïcidaliteit speelde altijd op de voorgrond.

Zingeving

Ik zocht naar een manier om haar hier te kunnen houden. Hier op aarde bedoel ik. Iets wat haar voldoening zou geven. Annet had ontzettend veel in haar mars. Ze wist wat lijden was en kon daarin zoveel voor soortgenoten betekenen. We dachten bijvoorbeeld aan werk als ervaringsdeskundige. Ze had notabene de papieren als hulpverlener! Toch kregen we het niet van de grond. Anders dan vandaag de dag werd zij niet als gelijkwaardig gezien. Wat ook niet hielp was dat ze regelmatig werd opgenomen. Ze is zelfs een keer ontslagen van vrijwilligerswerk nadat ze terugkwam na een opname.

Betrokkenheid

Juist omdat ik zo’n goede band met haar had, raakte het me diep als ze een crisis had. Ik heb haar een keer gevonden na een suïcidepoging. Nee, ik was niet boos omdat ze deze poging had gedaan. Ik begreep haar zo goed, ik voelde meer frustratie. En machteloosheid.

Diepgaande relatie

Door alles wat ze meemaakte werd haar vertrouwen steeds minder. De wereld werd steeds onveiliger voor haar, ze voelde zich steeds meer in het nauw gedreven. Zo heeft ze een keer iemand weggeduwd die letterlijk te dichtbij kwam. Eigenlijk werd ik steeds bozer op de omgeving, op de maatschappij. Natuurlijk kreeg ik weleens de vraag of ik niet té dicht bij haar stond, sprak daar ook met de zorgcoördinator over. Toch had ik het niet anders gewild, had ik niet verder van haar af willen staan.

Grenzen

Ik zal het moment dat ik haar vlak voor haar dood sprak nooit vergeten. Op dát moment stelde de grens tussen cliënt en hulpverlener niets voor. Je moet nooit over je eigen grenzen gaan. Maar bij Annet ben ik dat ook niet gegaan. Ik denk dat ons contact zowel voor haar als voor mij heel waardevol is geweest. Letterlijk en figuurlijk tot en met de laatste minuut.

Eenzaamheid

We spraken vaak over eenzaamheid. De eenzaamheid die een depressie onherroepelijk met zich meeneemt. Ongeacht of je mensen hebt waar je van houdt, of die van jou houden. Depressie is synoniem voor eenzaamheid. Sommige hulpverleners hebben moeite met nabijheid, willen hun emoties liever onder controle houden en afstand bewaren. Maar voor mij was het ontzettend belangrijk dat wij zo’n diepgaande relatie hebben gehad. Ja, ze was eenzaam. Maar niet alleen.

“Ik kon echt gefrustreerd raken als ik iets negatiefs hoorde van een verpleegkundige of dat er over haar opname werd gesproken. Dan ging dat zó aan mijn hart.”

Ik wíst het

Toen Annet op de bewuste dag was weggelopen, wist ik dat het niet goed was. Ze was zo boos, zo wanhopig. We konden haar ook niet meer vinden. Dus belde ik haar. Omdat ik wist dat het bij haar zo werkte dat ze opnam als ze werd gebeld – dat was een autistische kant van haar die ik kende. Ze nam inderdaad op. Ik ben zó dankbaar dat ik haar op dat triviale moment kon zeggen dat ze niet alleen was… Een minuut later leefde ze niet meer. Even later werd bevestigd dat het inderdaad om Annet ging.

Typisch Annet

Ik had en heb contact met haar moeder. We hebben samen haar huis leeggehaald; konden zelfs af en toe lachen om dingetjes die ‘zo typisch Annet’ waren. Zo ging ze graag naar een bepaald pretpark, dat was haar uitlaatklep. Daar had ze allerlei prullaria van. Wat ook opviel was dat ze zoveel kleding had. Mensen kopen vaak de leegte weg. Dat was overduidelijk het geval.

Kat

Annet had een heel oude kat, echt een oud beestje. Hij is drie dagen na haar dood overleden. Hij was heel belangrijk voor haar, sukkelde ondanks zijn gezondheidsproblemen maar door. Hij is haar achterna gegaan. Zo bijzonder…

Prestatiemaatschappij

Nog steeds ben ik verdrietig dat ze er niet meer is. Maar ik weet ook dat ze de rust heeft waar ze zo naar hunkerde. We konden er heel open over praten. Niet dat ik haar aanmoedigde of juist tegensprak. Wel heb ik mijn begrip voor haar uitgesproken. Dat ik die keuze begreep. Ik heb haar de twee sporen van het leven laten zien: het pad van het leven en het pad van de dood. De keuze hierin heb ik bij haar gelaten. Wel weet ik heel zeker dat de manier waarop ze stierf, niet de manier was hoe ze het wilde. Ik denk dat er in deze maatschappij niet altijd een plek is voor kwetsbare mensen. Daar word ik emotioneel van. Er wordt veel geoordeeld en de wereld is hard. Dat mensen niet verder kunnen kijken. Als iedereen wat minder met zichzelf bezig zou zijn, zou de wereld zo anders kunnen zijn. Leer elkaar wat beter kennen, want achter elke deur zit een verhaal. Investeer een beetje in elkaar. Kijk wat meer naar elkaar en kijk verder in plaats van direct een oordeel te hebben omdat iemand er raar uitziet of er andere ideeën op nahoudt. Het is heel moeilijk om een plekje te vinden als je kampt met kwetsbaarheid.

Ervaringsdeskundig

Hoe het komt dat ik ervaringsdeskundig ben? Omdat ik ook een depressie heb gehad. En de intense eenzaamheid daarin. Daarom zocht ik bij Annet de verbinding. Ik herkende veel van haar innerlijke strijd. Ik ben ervan overtuigd dat het om opbouwen van hechting en veiligheid gaat. Probeer mensen hun zelfvertrouwen en vooral hun kracht terug te geven zodat ze weer de wereld in en aan kunnen. Met een combinatie van de theoretische kennis vanuit de reguliere hulpverlening en de ervaringskennis van de ervaringsdeskundigheid kan dit bereikt worden.”

* Omwille van privacy zijn namen en herkenbare details aangepast.

Zie je het leven niet meer zitten? Of maak je je zorgen over een ander? Neem dan gratis en anoniem contact op met de hulplijn van 113: Bel 0900-0113 of chat via www.113.nl.