Monique* (30) werkte al een tijd in de zorg, toen er op haar afdeling steeds meer patiënten met een eetstoornis werden opgenomen. Vanwege haar verpleegkundige achtergrond dacht ze moedig: ‘schouders eronder; deze patiënten gaan we gewoon helpen’. Niet wetende dat ze tijdens de opname dwang moesten gebruiken en hoe heftig dat kon zijn. Ze moest alles met haar team zelf uitvinden. Achteraf gezien heeft ze onderschat hoeveel indruk het toedienen van dwangsondevoeding maakt op de patiënt en de omgeving.
“Op onze afdeling waren de meeste patiënten met anorexia nog kinderen en jongeren. Hun leven was net begonnen, maar ze waren volledig in beslag genomen door anorexiagedachten. Ze wilden de controle houden, waren perfectionistisch en sterk beïnvloed door hun omgeving. Als hulpverlener probeer je hun patronen in kaart te brengen en spreek je vaak met de ouders. We vertelden dan over wat er moest gebeuren om hun kind in leven te houden. Dat maakt het contact intensief. Nu ik zelf kinderen heb denk ik: ‘het zal je maar gebeuren, dat jouw kind op deze manier voeding toegediend moet krijgen’. Ook al weet je dat dat nodig is om je kind in leven te houden. Ouders vinden het verschrikkelijk wat je met hun kind doet, maar aan de andere kant zijn ze soms ook opgelucht dat zij zelf even niet het gevecht met de eetstoornis hoeven aan te gaan.
Vertrouwensband
Binnen ons twintigkoppig team met artsen, verpleegkundigen en sociotherapeuten, besloten we samen wat het beste voor de patiënt was. Soms was dat dwangsondevoeding. Ik merkte wel dat nieuwe collega’s het toedienen spannend vonden, terwijl anderen er aan gewend waren. Als er een aantal collega’s dwangsondevoeding toedienden, dan waren er altijd nog een paar die het niet hoefden te doen. Daar kon het kind dan op terugvallen en een vertrouwensband mee opbouwen. Dat vond ik zelf ook erg belangrijk: telkens het contact aangaan. Toch was het wel een lastige opgave. Ik probeerde de momenten van voeding heel zakelijk te houden: ‘dit is wat moet gebeuren voor jouw eetstoornis en de rest van de tijd ben ik er voor jou als mens.’ Al dien je uiteindelijk toch de dwangsondevoeding toe aan het lichaam van een persoon, waarbij je soms de botten voelt kraken.
Kiezen tussen twee kwaden
Ik vind dwangsondevoeding erg naar voor de patiënten, maar ik word zelf niet heel emotioneel van het toedienen. Ze zijn somatisch in gevaar en moeten in leven blijven, dus er moet iets van voeding in. Het is heel dubbel en er is geen andere optie. Dus als ik moet kiezen tussen dwangsondevoeding of overlijden, dan kies ik voor het eerste. Ik kan er echt niet achter staan om iemand dood te laten gaan. Het blijft echter iets wat je niemand toewenst.
“Helaas hebben we nog niet geleerd wat de manier dan wel is”
Ik denk dat we onderschat hebben hoeveel indruk het maakt op patiënten. We hebben gedaan wat we konden om de jongeren in leven te houden, met als resultaat dat ze inderdaad nog leven, maar misschien wel met een trauma erbij. We horen steeds meer dat jongeren traumatherapie nodig hebben om over deze ervaring heen te komen, tot en met EMDR aan toe. Dit is dus niet helemaal de manier, maar helaas hebben we nog niet geleerd wat de manier dan wel is.
Toekomst
Er wordt vaak over de GGZ gezegd: ‘Dit moeten we anders doen, want op deze manier kan het allemaal niet.’ Maar zo makkelijk is het niet. Er is geen één, twee, drie oplossing. Afgelopen jaren hebben we gezien welke opties we hebben en dat zijn er gewoon echt heel weinig. Maar er zijn ontwikkelingen. Wat betreft dwangsondevoeding wordt er tegenwoordig langer gewacht met het toedienen ervan. Het wordt alleen gedaan als de patiënt somatisch in gevaar is. Dit beperkt het aantal traumatische momenten. In de toekomst zou het mooi zijn als er meer aandacht komt voor de begeleiding van ouders en de nazorg voor de patiënt om de situatie wat aangenamer te maken. Maar het belangrijkst is toch echt dat er een betere behandeling komt. Hopelijk wordt die snel gevonden.”
* Vanwege privacyredenen zijn namen en details aangepast.